Chúng ta mắc phải sai lầm mỗi ngày và gặp thất bại nhiều lần. Nhưng dù cho sai lầm và thất bại đó nghiêm trọng đến mức nào thì tựu chung một điều chúng sẽ dạy cho ta những bài học quý giá.
“Chúng ta học từ thất bại chứ không phải từ sự thành công” tác giả Bram Stoker viết trong quyển Dracula. Thất bại là cần thiết cho sự trưởng thành và phát triển của con người, nhưng trong xã hội của chúng ta, đó lại là điều cấm kỵ. Tại một thời điểm nào đó trong cuộc sống, đa số chúng ta đều đổ lỗi, đùn đẩy thay vì chịu trách nhiệm cho lỗi lầm mình gây ra. Và trong cuộc sống, phạm sai lầm và làm rối tung mọi việc không phải là một điều bất cứ ai có thể dễ dàng thừa nhận. Chính bởi vì chúng ta luôn có những định kiến và cái nhìn tiêu cực về sự thất bại, chúng ta ra sức bảo vệ con mình tránh phạm phải sai lầm, và điều đó lại chính là sai lầm lớn nhất của chúng ta.
Và thế là một ngành công nghiệp sản xuất các loại sản phẩm “chống sai lầm” cho trẻ nhỏ ra đời và đã nổi lên trong vài năm qua. Đó là bát ăn nhẹ với nắp nhựa để ngũ cốc để tránh cho con bạn không làm rơi ra nếu lật úp bát, cả chiếc cốc uống nước có công năng không làm nước văng ra khi cốc bị rơi, và thậm chí cả một cái thìa với một tay cầm quay được để giữ yên thực phẩm những lúc trẻ xoay cổ tay! Ngoài việc khiến cho trẻ có cảm nhận sai về năng lực, tất cả các vật dụng này và hầu hết các đồ chơi trên thị trường hiện nay đều được làm bằng nhựa. Nhựa không dễ vỡ nhưng đồng thời nó cũng không mang lại bài học thực tế nào cho trẻ.
Trong một lớp học Montessori, việc đặt để và sử dụng đồ vật, dụng cụ thật, sát với thực tế trong các hoạt động và vui chơi được nhấn mạnh. Kính sẽ vỡ nếu bị rơi xuống, vì vậy trẻ sẽ được học về trách nhiệm. Góc nhọn sẽ đâm nếu trẻ va vào chúng, và nhờ vậy trẻ học cách phát triển khả năng kiểm soát bản thân. Sàn nhà bằng gỗ sẽ bị trầy nếu không được bảo quản, do đó trẻ học cách di chuyển đồ đạc thật cẩn thận. Giấy sẽ rách nếu bị kéo mạnh, và trẻ sẽ hiểu rằng phải luôn nhẹ nhàng với sách.
Trẻ em trong môi trường Montessori (ở nhà hay tại trường) sẽ không bị phạt hay khiển trách nếu chúng làm vỡ một dụng cụ, tất cả các dụng cụ còn lại của bộ đồ chơi sẽ được mang đi khỏi kệ cho đến khi dụng cụ bị vỡ được sửa chữa hoặc thay mới. Và bởi vì mỗi bộ dụng cụ trên kệ là duy nhất, trẻ sẽ hiểu được rằng sai phạm của mình khiến bạn học ở trường không thể tham gia hoạt động và sử dụng được nữa. Trẻ dần phát triển tinh thần trách nhiệm xã hội và trách nhiệm giải thích, điều mà không bài giảng nào có thể dạy được.
Là người hướng dẫn của Children’s House, khoảnh khắc yêu thích của tôi là khi quan sát một cậu bé lấy ra khỏi kệ bộ dụng cụ thực hành Kỹ Năng Sống mà bé đã từng một lần vô ý làm vỡ. Cậu bé 3 tuổi ngắm nhìn chiếc bình xinh đẹp và những mảnh kính dễ vỡ trong khay. Cậu bé biết rằng chơi với chúng sẽ vô cùng thú vị, nhưng luôn ghi nhớ những gì đã xảy ra lần cuối cùng với bộ dụng cụ khi cậu bất cẩn.
Cậu bé nín thở, chăm chú nâng khay và xoay người. Chiếc bình trong khay bắt đầu bị trượt và cậu bé ngay lập tức dừng mọi cử động. Mắt cậu mở to chờ đợi chiếc bình trên khay ngừng trượt. Cậu bé kiểm soát mọi di chuyển của mình và đi thật cẩn thận đến bàn học. Đến được bàn học, cậu nhẹ nhàng đặt khay xuống và thở phào nhẹ nhõm. Trên mặt cậu bé giờ đây là nụ cười của sự tự hào và chiến thắng, dường như cậu ấy đang cười bằng cả trái tim. Không ai ca ngợi thành tích này của cậu bé và cũng không cần ai làm điều đó. Vì những bài học kinh nghiệm đúc kết từ những sai lầm và thành công đến chính là phần thưởng lớn nhất dành cho cậu bé.
Chúng tôi xin kết lại nội dung này bằng câu nói ý nghĩa của Mahatma Gandhi “Tự do sẽ không có ý nghĩa nếu chúng ta không được tự do phạm sai lầm.”
www.mariamontessori.com
EN
